Een bijzonder fenomeen in het schaken is eeuwig schaak. We hebben het dan over een stelling waarbij één van de spelers de andere speler constant schaak blijft geven zonder dat de speler dit wil of kan opheffen. Want dat kunnen opheffen is soms wel mogelijk, maar niet gunstig.
In veel gevallen komt eeuwig schaak voor als een ontsnapping voor de speler die veel minder staat. Een mooi voorbeeld is de partij tussen Robby Kevlishvili tegen Erik van den Doel. Hij stond in de laatste nieuwsbrief van het Max Euwe centrum.

Stelling na 54…Pg4

Wit staat huizenhoog gewonnen en dacht de Toren op d8 te kunnen slaan. Daarop volgde echter 55.Dxd8? Dxf3+! 56.gxf3 Ph2+ met eeuwig schaak (57.Kg1 Pxf3 58.Kf1) Overigens met 58.Kh1 Th2# had wit het eeuwig schaak kunnen opheffen, maar je begrijpt dat hij dit niet deed.


Benno - Piet
In de 11e ronde van onze eigen competitie kwam het fenomeen eeuwig schaak ook in 2 partijen voor. Eerst maar het (leed) vermaeck, daarna de leering.
In de partij tussen Benno en Piet kwam Piet vanuit de opening goed te staan en won zelfs een pion. Benno wist zich er echter, op een voor hem karakteristieke wijze, uit te frommelen en kwam rond de 40e zet zelfs gewonnen te staan. Na 44 zetten stond de volgende stelling op het bord.

Stelling na 44….Txh4 Benno dacht hier te winnen met 45.Tg1? en keek raar op zijn neus toen Piet 45…Txh3+! speelde. Er volgde 46.Kxh3 Dxg1 waardoor het helemaal gelijk kwam te staan. Een paar zetten later begon Benno in de volgende stelling eeuwig schaak te geven.

50.Dd8+ Ke5 51.Dc7+ Kf6 52.Dd8+ Ke5 53.Dc7+ met remiseaanbod. Natuurlijk had Piet hier genoegen mee moeten nemen, maar kennelijk verlangde hij naar een lid op zijn neus, want hij besloot door te spelen. De enige manier om door te spelen is uit het eeuwig schaak te lopen en dat kan alleen maar met slechte Koning zetten. 53..Kd5 54.Dd7+ Kc5??

Opgave voor de jeugd: Hoe wint wit de zwarte Dame? Benno had dit echter gemist, speelde 55.b4+ en de partij ging verder. Zetten lang bleef het binnen de remisemarge, tot Piet een schaakje gaf en de volgende stelling op het bord kwam.

Stelling na 65…Dc3+? Benno speelde 66.Df3 en na 66...Kxb4 67.Dxc3+ Kxc3 68.f6 beslist de witte vrijpion. Ja, in theorie dan, zie dat nog maar eens uit te spelen. Om het hele eindspelletje hier te behandelen gaat wat te ver, we hebben het per slot van rekening over eeuwig schaak, maar een blik op de volgende stelling is nog wel de moeite waard.

Stelling na 78…Ka2. Zetten als 79.Dd2 ( wat Benno speelde) en 79.De2 zijn remise. Zwart speelt zijn pion door naar b2 en de witte Koning staat te ver weg. De winnende zet is 79.Dc4. Dit zijn leuke eindspelletjes om te oefenen tegen je computer. Even later kon Piet zelfs promoveren en remise afdwingen, maar na zoveel zetten zie je het soms niet meer goed. Na die laatste gemiste kans maakte Benno het mooi af. Hier zijn lessen geleerd zullen we maar zeggen.

Niels - Micha
Ik had nog niet veel zetten had gedaan, toen ik besloot te blunderen in mijn partij tegen Micha. Ik speelde in onderstaande stelling 9.Db4?? waarmee ik een stuk weg blunderde.

Micha, die zwart had, speelde 9…c5 en ik moet mijn Loper loslaten en kon het Paard op a5 niet meer slaan, omdat die gedekt wordt. Met 9.Da4 of 9.Da3 was er niets aan de hand geweest. Had ik notabene zelfs nog gezien. Ik speelde manmoedig door en besloot 5 zetten later nog maar een stuk te offeren, omdat ik eeuwig schaak had gezien. Misschien binnenkort toch maar eens langs de opticien?

15.Txd6 Dxd6 16.Dxa5 Dd1+ (16…b5! was gelijk uit) 17.Kg2 en de vraag is: mag je nu de loper op c1 pakken?

Nee, dat mag niet (als je wil winnen tenminste). Wit ontsnapt dan met eeuwig schaak na 18.Dd5+! (Na 18.Dxe5 kan zwart uit het eeuwig schaak lopen) 18…Kf6 19.fxe5+! Kg6 20.De6+ Kh5 21.Dh3+ Kg5 22.Df5+ etc. Micha sloeg de loper ook niet en speelde zijn Toren naar d8. Hier had ik wel door dat ik verloren stond en moest vechten voor een remise. Na een paar slechte zetten van mij (17…Td8 18.Dxe5+ Kf7 19.Df5?[Pd2] Pf6 20.e5?[Pd2] stond het volgende op het bord.

Hier had Micha gewoon de Loper op c1 kunnen pakken. Ik moet dan a4 spelen om mijn Toren te redden, waarop zwart de pion op b2 slaat waardoor ik ook het paard verlies. Micha vertrouwde het echter niet, zag de hachelijke positie van zijn Koning en besloot na 20…Dd5+ 21.Kg1 The8 22.Le3 voor eeuwig schaak te gaan met 22…Dd1+ 23.Kg2 Dd5+ wat ik graag accepteerde.
Overigens is eeuwig schaak geen officiële reden voor remise. Eeuwig schaak zal echter resulteren in 3 keer dezelfde stelling met dezelfde speler aan zet, of de 50-zetten regel (als er 50 zetten lang geen zet met een pion is gedaan dan mag een speler remise claimen). Dat je het maar even weet.

Niels van der Mark

Klik hier voor meer